Σχεδιάζοντας έναν χώρο φορτοεκφόρτωσης

Επειδή πολλές φορές υπάρχουν απορίες σχετικά με το σχεδιασμό ενός λειτουργικού και αποδοτικού χώρου φορτοεκφόρτωσης, δημιουργήσαμε αυτή την ενότητα ώστε να δώσουμε βασικές οδηγίες.

Κατ' αρχήν, το να διαμορφωθεί, οικοδομηθεί και εξοπλιστεί σωστά ένας χώρος φορτοεκφόρτωσης με τα αντίστοιχα ειδικευμένα προϊόντα (όπως ράμπες φορτοεκφόρτωσης, φυσούνες φραγής, βιομηχανικά ρολλά, κλπ.) συνεπάγεται ένα υπολογίσιμο κόστος. Επίσης, προϋποθέτει καλό σχεδιασμό ώστε να πετύχουμε εύκολη και ανεμπόδιστη κίνηση των μεταφορικών μέσων, γρήγορους χρόνους εξυπηρέτησης με την ελάχιστη δαπάνη ενέργειας, ασφάλεια και λειτουργικότητα.

Η αλήθεια είναι ότι παλαιότερα, δεν ήταν συχνό το να βρει κανείς σωστά εξοπλισμένους και οργανωμένους χώρους φορτοεκφόρτωσης στη χώρα μας, τόσο λόγω έλλειψης σχετικής εμπειρίας όσο και λόγω κόστους. Βέβαια όλα αυτά έχουν πλέον αλλάξει, καθώς τα σχετικά πλεονεκτήματα έχουν πλέον γίνει απόλυτα κατανοητά. Σήμερα, απαντούμε χώρους φορτοεκφόρτωσης σε όλο και περισσότερες αποθήκες, κτίρια-ψυγεία, εγκαταστάσεις logistics, βιομηχανίες κλπ.

Μερικά από τα σημεία που πρέπει να λάβει σοβαρά υπ' όψιν ο σχεδιαστής ενός χώρου φορτοεκφόρτωσης είναι:

• Ιδανικά, το δάπεδο της καρότσας του φορτηγού πρέπει να είναι στο ίδιο ύψος με το δαπέδου του κτιρίου, ώστε να μην απαιτείται πολύς χρόνος και κόπος για τις εργασίες φορτοεκφόρτωσης. Επειδή αυτό είναι σχεδόν αδύνατο στην πράξη (αφού συνήθως πρέπει να εξυπηρετηθούν οχήματα με διαφορετικά ύψη δαπέδου καρότσας, η ενδεδειγμένη λύση είναι η χρήση μίας ράμπας γεφύρωσης.
• Η διαδικασία φορτοεκφόρτωσης πρέπει να είναι προστατευμένη από τα στοιχεία της φύσης (όπως αέρα, βροχή κλπ), την σκόνη, την ατμοσφαιρική μόλυνση κλπ. Επίσης, όταν πρόκειται για κτίρια που πρέπει να διατηρούν σταθερή θερμοκρασία (όπως κτίρια ψυγείων), είναι ανάγκη να αποτραπεί η μεταφορά θερμότητας μεταξύ κτιρίου και εξωτερικού χώρου. Μία σωστή στεγάνωση ανάμεσα στο κτίριο και την καρότσα του φορτηγού, προστατεύει τόσο τα διακινούμενα αγαθά (ιδιαίτερα μάλιστα εάν είναι ευπαθή) όσο και τους εργαζόμενους, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να επιφέρει και σημαντική οικονομία, μειώνοντας τις απώλειες θερμότητας. Η λύση, στα παραπάνω, είναι η χρήση μίας φυσούνας φραγής (ανεμοφράκτη) σε συνδυασμό με μία αποδοτική πόρτα, όπως οι βιομηχανικές σπαστές πόρτες οροφής.
• Είναι αδιανόητο ένας χώρος φορτοεκφόρτωσης να μην παρέχει ασφάλεια στο προσωπικό που εργάζεται σε αυτόν, στα οχήματα που εξυπηρετεί αλλά και στην ίδια τη δομή του κτιρίου. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να αποφευχθούν οι μικροσυγκρούσεις μεταξύ οχημάτων και κτιρίου ή μεταξύ οχημάτων. Ακόμη και με αμελητέα ταχύτητα ένα φορτηγό, ειδικά όταν είναι μεγάλο και φορτωμένο, μπορεί λόγω μάζας να ασκήσει τεράστιες δυνάμεις σε μία σύγκρουση. Επίσης, πρέπει όλος ο εξοπλισμός να λειτουργεί αξιόπιστα και με ασφάλεια. Αυτό απαιτεί, τόσο εξοπλισμό καλής ποιότητας και με πλήρη παρελκόμενα ασφαλείας, όσο και σωστή σχεδίαση του χώρου ώστε οι κινήσεις να γίνονται με ευχέρεια.

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο χώρος φορτοεκφόρτωσης πρέπει να σχεδιαστεί σωστά και λεπτομερώς πριν αρχίσει το κτίσιμο. Εάν αυτό δεν συμβεί, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να είναι από πολύ ακριβό και δύσκολο, έως πρακτικά αδύνατο να διορθωθούν εκ' των υστέρων τυχόν σχεδιαστικά λάθη. Για παράδειγμα, ένα πολύ χαμηλό ή πολύ υψηλό δάπεδο κτιρίου, ένα πολύ μικρό άνοιγμα ή μία υπερβολικά στενή δίοδος είναι από αυτά τα λάθη που δύσκολα διορθώνονται.

Πως λοιπόν ξεκινά κανείς τον σχεδιασμό?

Μία ολοκληρωμένη θέση φορτοεκφόρτωσης, κλειστού τύπου, τυπικά συνδυάζει μία ράμπα γεφύρωσης, μία φυσούνα φραγής, και κάποιου είδους πόρτα για το κυρίως άνοιγμα. Αυτή η πόρτα, σχεδόν σε κάθε περίπτωση, είναι είτε σπαστή βιομηχανική πόρτα οροφής, είτε ρολλό βιομηχανικού τύπου.

Σε αρκετές περιπτώσεις, ιδίως μάλιστα όταν πρόκειται για κτίρια ψυγεία, εν' σειρά πίσω από το κυρίως άνοιγμα, συναντούμε ένα δεύτερο, ίδιων τουλάχιστον διαστάσεων, εξοπλισμένο με ταχυκίνητη πόρτα, ταχυρολλό, λωριδοκουρτίνα ή άλλο προϊόν που να κλείνει το άνοιγμα.

Σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να έχουμε, στο ίδιο άνοιγμα, συνδυασμούς προϊόντων, για να καλύψουμε ειδικές απαιτήσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να θέλουμε να συνδυάσουμε ρολλό βιομηχανικού τύπου και ταχυκίνητη πόρτα ή ρολλό πυρασφαλείας και ταχυκίνητη πόρτα κλπ. Γενικά, είναι ιδιαίτερα βολικό να έχουμε και δεύτερο, εν' σειρά άνοιγμα, ειδικά μάλιστα αφού είναι πολύ εύκολο να εγκαταστήσουμε ταυτόχρονα δύο προϊόντα κάλυψης ανοιγμάτων - από ένα σε κάθε πλευρά του.

Επίσης, σημειώστε ότι πέρα από τα ανοίγματα που εξυπηρετούν τα φορτηγά, είναι καλό να υπάρχουν και ξεχωριστά ανοίγματα για ανθρώπους. Οι λόγοι για κάτι τέτοιο είναι αρκετοί. Κατ' αρχήν, μία ξεχωριστή πόρτα είναι πολύ φθηνότερη και ασύγκριτα πιο ασφαλής και αξιόπιστη, από ανθρωποθυρίδα εγκατεστημένη σε σπαστή βιομηχανική πόρτα. Τα δε ρολλά δεν δέχονται καν ενσωματωμένη ανθρωποθυρίδα. Επιπλέον, διευκολύνει την κάλυψη των απαιτήσεων της πυροσβεστικής για ύπαρξη διεξόδων διαφυγής σε περίπτωση πυρκαϊάς και μάλιστα με πολύ οικονομικά προϊόντα. Τέλος, αποφεύγουμε άσκοπη χρήση της κυρίως πόρτας για απλή διέλευση ανθρώπων, κάτι που ούτως ή άλλως δεν είναι συνιστώμενο ούτε από άποψη ασφαλείας εάν λάβουμε υπ' όψιν ότι στο χώρο έχουμε φορτηγά που ελίσσονται.

Έπειτα πρέπει να εξεταστούν οι βασικοί παράγοντες:

• Οι διαστάσεις των φορτηγών.
  Αυτές θα μας υπαγορεύσουν το πόσος χώρος απαιτείται, όχι μόνο για την πρόσδεσή τους στα σημεία φορτοεκφόρτωσης αλλά και για να μπορούν να κινούνται και να ελίσσονται με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Προφανώς, οσο μεγαλύτερες οι διαστάσεις των φορτηγών, τόσο μεγαλύτερος και ο απαιτούμενος χώρος για να ελιχθούν. Επίσης, η στάθμη του δαπέδου της καρότσας καθορίζει και τη βέλτιστη στάθμη του δαπέδου του κτιρίου, ενώ το πλάτος και το ύψος της καρότσας υπαγορεύουν τις συνεργαζόμενες ράμπες, φυσούνες και βιομηχανικές πόρτες.
• Το είδος των φορτίων και η χρήση του κτιρίου.
  Διαφορετικές επιλογές εξοπλισμού θα πρέπει να γίνουν για κοινά φορτία και διαφορετικές για φορτία εξαιρετικά μεγάλου βάρους ή για ιδιαίτερης ευπάθειας. Επίσης, διαφορετικές θα είναι οι απαιτήσεις εάν, για παράδειγμα, έχουμε να κάνουμε με ένα κτίριο-ψυγείο απ' ότι με μία συνήθη αποθήκη, ή εάν η φόρτωση και εκφόρτωση γίνεται με περονοφόρο, παλετοφόρο ή με άλλο τρόπο.
• Η γεωμετρία του διαθέσιμου χώρου, η ροή και η πυκνότητα της κίνησης.
  Το ιδανικό είναι να υπάρχει απεριόριστος περιβάλλοντας χώρος, ώστε οι κινήσεις να γίνονται εύκολα και με ασφάλεια και η ροή των οχημάτων ανεμπόδιστη. Επειδή όμως αυτό είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας, πρέπει ο όλος σχεδιασμός να φροντίζει για την καλύτερη αξιοποίηση του διαθέσιμου χώρου ελιγμών και κίνησης. Προϊόντα όπως πτυσσόμενες φυσούνες ή φυσούνες που λειτουργούν υπό γωνία ως προς το κτίριο είναι μερικές από τις λύσεις που μπορεί να προσφέρουν καλύτερη εκμετάλλευση ενός μικρού χώρου.
• Διάφοροι εργονομικοί παράγοντες.
  Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι, όταν πρόκειται για αριστεροτίμονα φορτηγά (όπως αυτά που κυκλοφορούν στη χώρα μας) είναι ευκολότερο για τον οδηγό να κάνει όπισθεν με κατεύθυνση ωρολογιακή (όπως πάνε οι δείκτες του ρολογιού) παρά ανθωρολογιακή (αντίθετα με τους δείκτες του ρολογιού). Επίσης, επειδή δεν έχουν όλοι οι οδηγοί τις ίδιες ικανότητες, δεν πρέπει να βασιζόμαστε σε ελιγμούς που απαιτούν εξαιρετική δεξιότητα. Σαν μία ακόμη παρατήρηση, είναι λάθος να υποθέτουμε ότι ένας ελιγμός είναι εύκολο να γίνει από τον μέσο οδηγό ενός φορτηγού τι στιγμή που δεν έχουμε την εμπειρία του πως είναι να οδηγείς ένα ογκώδες όχημα.

Στην τυπική περίπτωση όπου οι θέσεις φορτοεκφόρτωσης είναι επί της πλευράς του κτιρίου σε διάταξη δίπλα-δίπλα, όπως στο παρακάτω σχήμα, συνίσταται μία απόσταση 4000 mm από το κέντρο της μίας θέσης έως το κέντρο της επόμενης. Έτσι εξασφαλίζεται ότι ακόμη και τα φαρδύτερα φορτηγά με ανοιγόμενες πόρτες καρότσας μπορούν να τις ανοίξουν ανεμπόδιστα.

Εάν υπάρχει διαθέσιμος χώρος, καλό είναι η διάσταση αυτή να γίνει μέχρι και 4300 mm. Σε καμία όμως περίπτωση δεν πρέπει να πέσει κάτω από 3700 mm. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση ανάμεσα στις θέσεις φορτοεκφόρτωσης, τόσο πιο εύκολη είναι η εξυπηρέτηση των φορτηγών.

Επίσης, από την γωνία του κτιρίου έως το κέντρο της πλησιέστερης θέσης φορτοεκφόρτωσης, η ελάχιστη απόσταση είναι 2750 mm.

Η πόρτα (πίσω από την φυσούνα φραγής) πρέπει να έχει διάσταση περίπου 3000×3000 mm (ΠxY) ενώ, προκειμένου για φορτηγά με υδραυλικές πλατφόρμες στην καρότσα, πρέπει να υπάρχει χώρος πλάτους τουλάχιστον 3000 mm, κάτω από την ράμπα γεφύρωσης ώστε να χωράει την κατεβασμένη πλατφόρμα.

Η διαφορά ανάμεσα στη στάθμη του δαπέδου της καρότσας του φορτηγού και του δαπέδου του κτιρίου, πρέπει να είναι η ελάχιστη δυνατή. Για την ακρίβεια, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι επιθυμητό να υπάρχει μία ελάχιστη κλίση, κατηφορική από το κτίριο προς την καρότσα.

Εάν αυτό δεν συμβαίνει, μην σκεφτείτε οι ράμπες γεφύρωσης μπορεί να είναι η μαγική λύση. Οι ράμπες γεφύρωσης σχεδιάζονται με διαστάσεις τέτοιες που μπορούν να γεφυρώσουν σχετικά μικρές υψομετρικές διαφορές διατηρώντας αποδεκτή κλίση καταστρώματος. Η σωστή λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι να διαμορφωθεί ο περιβάλλοντας χώρος (με εκσκαφή ή επιχωμάτωση, ανάλογα με το εάν πρέπει να κατέβει ή να ανέβει το επίπεδο εδάφους), κάτι πού είναι γενικά δύσκολο και πολύ δαπανηρό να γίνει εκ' των υστέρων.

Η ιδανική διαμόρφωση για τον χώρο που περιβάλει θέσεις φορτοεκφόρτωσης, δεν είναι η απόλυτα επίπεδη. Αυτό που πρέπει να κάνουμε, με στάθμη αναφοράς το γενικό επίπεδο του εδάφους, είναι μία διαμόρφωση όπως στο παραπάνω σχήμα.

Αντί το έδαφος να είναι εντελώς επίπεδο, είναι προτιμότερο να έχει μία μικρή κλίση, της τάξης του 1%, ανηφορική προς την κατεύθυνση του κτιρίου. Αυτό αποτρέπει τα νερά που τυχόν έχουν μαζευτεί στην οροφή ενός φορτηγού μετά ή κατά την διάρκεια μίας βροχής από το να κυλάνε προς το μέρος της φυσούνας. Αυτή η ζώνη, πρέπει να εκτείνεται, τουλάχιστον 18 m από την θέση φορτοεκφόρτωσης - απόσταση που αντιστοιχεί στη διάσταση ενός συνηθισμένου φορτηγού. Από την άλλη, υπάρχουν φορτηγά με επικαθήμενα, που φτάνουν σε μήκος πάνω από 25 m, όποτε, πρέπει να προσαρμόσουμε αντίστοιχα το πλάτος αυτής της “σχεδόν-επίπεδης” ζώνης.

Μετά από αυτή την ζώνη, δεν πρέπει να ακολουθεί έδαφος με κλίση μεγαλύτερη από 7%-10%, ανηφορική ή κατηφορική προς την κατεύθυνση του κτιρίου, που να καταλήγει στο γενικό επίπεδο του εδάφους, αφού αυτό είναι το σύνηθες όριο για ένα φορτωμένο φορτηγό.

Οι δύο βασικές επιλογές, όταν σχεδιάζουμε το κτίριο, είναι:

• Να κατασκευαστεί το κτίριο με στάθμη δαπέδου σχεδόν ίδια με το γενικό επίπεδο του εδάφους.
  Σε αυτή την περίπτωση, αποφεύγουμε την κατασκευή υπερυψωμένου δαπέδου και έχουμε το πλεονέκτημα ότι σε κάποια πλευρά του κτιρίου μπορούμε να έχουμε άμεση κίνηση περονοφόρων εντός και εκτός του κτιρίου (πχ προς μία αυλή ή ένα γειτονικό κτίριο). Από την άλλη απαιτείται εκσκαφή του εδάφους για να δημιουργήσουμε την διαφορά ύψους μεταξύ δαπέδου κτιρίου/δαπέδου καρότσας και επιπέδου εδάφους στη θέση φορτοεκφόρτωσης. Επειδή επίσης, πρέπει να έχουμε κλίση όχι μεγαλύτερη από 7-10%, ώστε μπορεί το φορτηγό να κατέβει σε αυτό το σκάμμα, απαιτείται πολύ μεγάλος. Για παράδειγμα σε κτίριο, με δάπεδο στα 0 mm ως προς το έδαφος (στο επίπεδο δηλαδή του εδάφους), που εξυπηρετεί φορτηγά μήκους 18 m και ύψους καρότσας στα 1250 mm, πρέπει να σκάψουμε αντίστοιχα σε βάθος 1250 mm στο σημείο που έχουμε την θέση φορτοεκφόρτωσης. Επιπλέον, με κλίση 1%, όπως παραπάνω, θα κατέβουμε άλλα 18000 mm * 1% = 180 mm στα 18 m. Συνολικά θα είμαστε δηλαδή στα 1250 mm + 180 mm = 1430 mm βάθος. Για να ανέβουμε πάλι στην επιφάνεια του εδάφους, με κλίση 7%, απαιτούνται άλλα 1430 mm / 7% = 20429 mm οριζόντιας απόστασης. Συνολικά δηλαδή απαιτείται χώρος τουλάχιστον 18000 mm + 20429 mm = περίπου 38.5 m από την πλευρά του κτιρίου για αυτή τη διαμόρφωση.

• Να κατασκευαστεί το κτίριο με στάθμη δαπέδου ίση με την στάθμη δαπέδου της καρότσας.
  Σε αυτή την περίπτωση, απαιτείται το κτίριο να είναι υπερυψωμένο και η τυχόν κίνηση περονοφόρων και παλετοφόρων έξω από αυτό απαιτεί σταθερές ή κινητές ράμπες, ψαλιδωτές πλατφόρμες ή άλλες λύσεις. Επίσης, ανεβαίνει κάπως το κόστος του κτιρίου. Από την άλλη, γλιτώνουμε τα έξοδα εκσκαφής του περιβάλλοντα χώρου αλλά και τις απαιτήσεις σε ελεύθερη απόσταση γύρω από το κτίριο.

Προφανώς, είναι επίσης δυνατό να περάσουμε σε ενδιάμεσες λύσεις, με μικρότερη υπερύψωση κτιρίου και πιο ρηχή εκσκαφή.

Επίσης, αρκετοί κατασκευαστές συνιστούν μία λίγο πιο περίπλοκη διαμόρφωση, με μία αρχική κλίση 1.5% για 6-8 m, συνοδευόμενη από αντίστροφη κλίση για 3% για 10-12 m. Στο σημείο αλλαγής κλίσης, τοποθετείται κανάλι απορροής ομβρίων υδάτων. Αυτή η εναλλακτική διαμόρφωση φαίνεται στο παρακάτω σχήμα.

Βασικό ζήτημα και, σύνηθες σημείο κακού σχεδιασμού, στον όλο υπολογισμό είναι πόσο είναι αυτή η περίφημη στάθμη δαπέδου καρότσας. Πολύ απλά, δεν υπάρχει κάποιο απόλυτο μέγεθος καθώς η τιμή της ποικίλει από τύπο σε τύπο φορτηγού. Για παράδειγμα, μπορεί να κυμαίνεται από 650 mm έως και 1650 mm.

Πρέπει λοιπόν να βεβαιωθούμε για τον ή τους τύπους φορτηγών που προορίζεται να εξυπηρετήσει ο χώρος φορτοεκφόρτωσης.

• Εάν διαπιστώσουμε ότι η διακύμανση στα ύψη δαπέδου καρότσας είναι λογική (αναφορικά με το τι μπορεί να γεφυρώσουν και οι ράμπες γεφύρωσης), τότε παίρνουμε τον μέσο όρο και τον χρησιμοποιούμε σαν σημείο αναφοράς για το που πρέπει να είναι το δάπεδο του κτιρίου.

• Εάν όμως η μέγιστη και η ελάχιστη τιμή στα αναμενόμενα ύψη δαπέδου καρότσας έχουν πολύ μεγάλη διαφορά, η καλύτερη λύση είναι να διαμορφώσουμε θέσεις φορτοεκφόρτωσης όπου με εκσκαφή ή επιχωμάτωση θα φέρουμε το σχετικό ύψος του δαπέδου σε τιμή που να εξυπηρετεί συγκεκριμένα ύψη δαπέδου καρότσας. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε μια “σκαλοπατιαστή” διαμόρφωση, όπως παρακάτω, όπου δεν θα είναι όλες οι θέσεις φορτοεκφόρτωσης κατάλληλες για όλα τα ύψη δαπέδου καρότσας.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να φροντίσουμε ώστε η ράμπα γεφύρωσης να λειτουργεί σε κλίσεις μεταξύ +7% και -7%, καθώς αυτά είναι τα τυπικά αποδεκτά όρια για να έχουμε ασφαλή και ευχερή διακίνηση φορτίου μεταξύ κτιρίου και καρότσας φορτηγού. Πέρα από τα προβλήματα, υπό στατικές συνθήκες, ας μην ξεχνάμε ότι όταν ένα περονοφόρο κινείται, έστω και με μικρή ταχύτητα, και συναντά μία ράμπα με υπολογίσιμη κλίση, τραντάζεται (ότι παθαίνουμε με το αμάξι μας στα σαμαράκια ή τις λακκούβες). Βέβαια, το πρότυπο EN-1398, ορίζει το ασφαλές όριο στο ±12.5% κλίσης, αλλά καλό είναι να αποφεύγουμε τις ακρότητες.

Για παράδειγμα, εάν το επίπεδο της ράμπας (και άρα το δάπεδο του κτιρίου) είναι στα 1200 mm από το έδαφος και η ράμπα έχει μήκος 3000 mm, μπορεί να γεφυρώσει καρότσες φορτηγών από 1000 mm έως 1400 mm, χωρίς να υπερβούμε αυτό το όριο του ±7% κλίσης.

Σημειώστε ακόμη ότι, τυπικές μέγιστες επιτρεπτές κλίσεις για διάφορα μέσα μεταφοράς φορτίου είναι:

• 5% μέγιστη κλίση για χειροκίνητο παλετοφόρο
• 7% μέγιστη κλίση για ηλεκτροκίνητο παλετοφόρο
• 10% μέγιστη κλίση για ηλεκτροκίνητο περονοφόρο (κλαρκ)
• 12.5% μέγιστη κλίση για πετρελαιοκίνητο/βενζινοκίνητο περονοφόρο (κλαρκ)

Για να γίνει πιο κατανοητό το ζήτημα της κλίσης, ο παρακάτω πίνακας μας δίνει την κατακόρυφη απόσταση για διάφορες οριζόντιες αποστάσεις και κλίσεις (όλες οι διαστάσεις σε mm).

Κλίση ως προς το οριζόντιο επίπεδο
	1%	2%	3%	4%	5%	6%	7%	8%	9%	10%	11%	12%
Οριζόντια Απόσταση	Κάθετη Απόσταση
2000	20	40	60	80	100	120	140	160	180	200	220	240
2500	25	50	75	100	125	150	175	200	225	250	275	300
3000	30	60	90	120	150	180	210	240	270	300	330	360
3500	35	70	105	140	175	210	245	280	315	350	385	420
4000	40	80	120	160	200	240	280	320	360	400	440	480
4500	45	90	135	180	225	270	315	360	405	450	495	540

Επίσης, πρέπει να τονίσουμε ότι ένα συνηθισμένο σφάλμα σχεδίασης είναι όταν το έδαφος, μπροστά από το κτίριο, δεν έχει σχεδόν μηδενική ή, έστω, κλίση προς τα έξω αλλά κλίση προς το κτίριο.

Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ότι όταν το έδαφος έχει κλίση προς το κτίριο, έστω και εάν αυτή είναι μικρή, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος το πάνω μέρος της καρότσας να χτυπήσει το κτίριο. Σε αυτή την περίπτωση, η ύπαρξη αποσβεστήρων μικροσυγκρούσεων δεν μπορεί να βοηθήσει (αφού αυτοί τοποθετούνται χαμηλά, γύρω από την ράμπα) και η διόρθωση του προβλήματος είναι πολύ δύσκολη.

Όταν δεν διαθέτουμε αρκετό περιβάλλοντα χώρο ώστε τα φορτηγά να προσδεθούν σε θέσεις φορτοεκφόρτωσης επί της πλευράς του κτιρίου (δηλαδή τα φορτηγά να έρχονται κάθετα ως προς την πλευρά του κτιρίου) η λύση πιθανόν να είναι οι θέσεις φορτοεκφόρτωσης υπό κλίση προς το κτίριο. Τα παρακάτω σχήματα απεικονίζουν αυτή τη διάταξη, που καλείται επίσης και “πριονωτή”, και δίνουν μία ιδέα για το πως μειώνεται η απαιτούμενη ελεύθερη απόσταση από το κτίριο.

Τα μειονεκτήματα αυτής της διαμόρφωσης είναι ότι το κόστος και η πολυπλοκότητα της όλης κατασκευής ανεβαίνει, αλλά και το ότι οι θέσεις φορτοεκφόρτωσης μειώνονται, για δεδομένο πλάτος κτιρίου, όσο ο άξονας της θέσης φορτοεκφόρτωσης έρχεται πιο κοντά στην ευθεία του τοίχου.

Όταν πάνω από μία θέση φορτοεκφόρτωσης έχουμε υπόστεγο ή μαρκίζα, αυτή πρέπει να είναι σε μεγάλο ύψος για να μην εμποδίζει. Το κριτήριο δεν είναι το ύψος του φορτηγού αλλά το ύψος που απαιτείται για την εγκατάσταση φυσούνας. Για παράδειγμα, εάν μιλάμε για φορτηγά με συνολικό ύψος 4000 mm, χρειάζονται συνήθως πάνω από 4750 mm ύψος ώστε να μπορεί να εγκατασταθεί η αντίστοιχη φυσούνα.

Ίσως το ύψος δείχνει υπερβολικό, αλλά πρέπει να έχουμε υπ' όψιν ότι κυκλοφορούν φορτηγά με ανάρτηση ρυθμιζόμενου ύψους. Αυτά τα φορτηγά, χαμηλώνουν την ανάρτησή τους όταν ταξιδεύουν, ώστε το συνολικό τους ύψος να είναι κάτω από τα 4000 mm που είναι ένα συνηθισμένο όριο για διέλευση κάτω από γέφυρες ή μέσα από τούνελ. Το χαμήλωμα αυτό, μπορεί να είναι έως και 500 mm, οπότε το δάπεδο της καρότσας έρχεται σε απαγορευτικά χαμηλό ύψος για φορτοεκφόρτωση. Για αυτό τον λόγο, κατά την φορτοεκφόρτωση, η ανάρτηση ανεβαίνει αυξάνοντας όμως αντίστοιχα και το συνολικό ύψος του οχήματος. Σημειωτέον ότι επίσης, σε κάποιες χώρες κυκλοφορούν φορτηγά που ούτως ή άλλως είναι ψηλότερα από 4000 mm.

Όταν πρόκειται να εξυπηρετούνται φορτηγά με υδραυλική πλατφόρμα καρότσας, πρέπει να διαμορφωθεί κενός χώρος κάτω από την ράμπα με διαστάσεις ικανές ώστε το φορτηγό να την κατεβάσει και μετά να δέσει στη θέση φορτοεκφόρτωσης με την όπισθεν, χωρίς η πλατφόρμα να εμποδίζει. Το πόσος χώρος χρειάζεται, εξαρτάται από τις διαστάσεις της πλατφόρμας. Προφανώς, η πρόβλεψη για αυτό πρέπει να έχει γίνει από πριν. Εάν η θέση φορτοεκφόρτωσης δεν έχει ήδη τη σωστή διαμόρφωση, και αφού δεν είναι πρακτικό να γκρεμιστεί το σημείο για να δημιουργηθεί αυτός ο χώρος, μία λύση είναι να μετακινηθεί ή θέση φορτοεκφόρτωσης προς τα έξω, σε νέα θέση με σωστή διαμόρφωση. Σε κάθε περίπτωση, μία τέτοια αβλεψία, κοστίζει.

Τα παρακάτω αφορούν τα συνήθη Ευρωπαϊκά φορτηγά και λοιπά μεταφορικά οχήματα. Σε κάθε περίπτωση, το σωστό είναι να γνωρίζει κανείς τι είδους οχήματ πρόκειται να εξυπηρετούνται και να φροντίσει να πληροφορηθεί τις αντίστοιχες διαστάσεις.

Το τυπικό πλάτος των φορτηγών είναι μεταξύ 2500 και 2600 mm και των κλειστών ημιφορτηγών (van) μεταξύ 2000 και 2300 mm.

Το τυπικό ύψος των φορτηγών είναι μεταξύ 3300 και 4000 mm.

Σημειωτέων ότι σε χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία και η Φινλανδία, απαντώνται φορτηγά με συνολικό ύψος 4500 ή και 5000 mm.

Επίσης, σε οχήματα με ανάρτηση ρυθμιζόμενου ύψους, είναι πιθανόν να έχουμε ακόμη μεγαλύτερα ύψη όταν δεν βρίσκονται σε διαμόρφωση ταξιδίου.

Οι τυπικές τιμές είναι:

• από 650/800 mm έως 1000 mm
  για οχήματα μεταφοράς ογκωδών φορτίων (large-volume transport)
• από 650/800 mm έως 1000 mm
  για κλειστά ημιφορτηγά (van)
• από 1100 mm έως 1300 mm
  για κανονικά φορτηγά (normal transport)
• από 1300 mm έως 1500 mm
  για φορτηγά-ψυγεία (refrigerated transport)
• από 1400 mm έως 1600 mm
  για φορτηγά μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (container transport)

Με βάση τα παραπάνω, οι τυπικά συνιστώμενοι χώροι για την εγκατάσταση ενός σωστού συνόλου (ράμπα γεφύρωσης, φυσούνα φραγής, βιομηχανική πόρτα) είναι όπως παρακάτω.

Είναι σημαντικό να μην θεωρήσετε αυτές τις διαστάσεις ως απόλυτες, καθώς ανάλογα με τις ανάγκες που υπάρχουν, πιθανόν να απαιτείται αρκετά διαφορετική διαμόρφωση.

Κάτοψη - τομή
Πλάγια όψη - τομή
Εμπρός όψη - από το εξωτερικό του κτιρίου

Οι περιορισμοί που μας υπαγορεύουν αυτές τις διαστάσεις είναι:

• Tο ιδανικό ελεύθερο άνοιγμα της βιομηχανικής πόρτας είναι 3.00×3.00 m (ΠxY). Ως βιομηχανική πόρτα, συνήθως χρησιμοποιούμε είτε βιομηχανική σπαστή πόρτα οροφής, είτε ρολλό. Τα προϊόντα αυτά, διαθέτουν πλαϊνά μοτέρ, διότι πρέπει να εξασφαλίζουν μεγάλη συχνότητα χρήσης, ταχύτητα λειτουργίας, αξιοπιστία και εύκολη πρόσβαση για συντήρηση/επισκευή αλλά και χειροκίνηση σε περίπτωση διακοπής ρεύματος (συνήθως με μηχανισμό μανιβέλας ή αλυσίδας). Τα πλαϊνά μοτέρ, με τη σειρά τους απαιτούν χώρους εκατέρωθεν του άξονα της πόρτας, τόσο από την μία μεριά όπου εγκαθίσταται το μοτέρ όσο και από την άλλη πλευρά που εγκαθίσταται το κουζινέτο. Για τον λόγο αυτό συνιστούμε ελεύθερους χώρους, δεξιά και αριστερά στην εσωτερική πλευρά του ανοίγματος (λαμπάδες), πλάτους τουλάχιστον 0.40 m. Επιπλέον, χρειαζόμαστε και χώρο, επάνω στην εσωτερική πλευρά του ανοίγματος (δοκάρι), για να φιλοξενήσουμε τον άξονα με το μοτέρ. Για να είμαστε καλυμμένοι στην περίπτωση του ρολλού, προτείνουμε ο ελεύθερος αυτός χώρος να είναι τουλάχιστον 0.60 m. Επίσης, ειδικά για τις σπαστές βιομηχανικές πόρτες οροφής, αφού η τροχιά του φύλλου ακολουθεί συνήθως την οροφή του χώρου, χρειαζόμαστε αντίστοιχο χώρο. Ο χώρος αυτός, επί της οροφής, ανάλογα με την διαδρομή των οριζόντιων οδηγών, μπορεί να είναι μέχρι και λίγο μεγαλύτερος από το ύψος της πόρτας.
• Η ράμπα γεφύρωσης, πρέπει να τοποθετείται έτσι ώστε, σε ουδέτερη θέση (χωρίς κλίση) να είναι στο ύψος της μέσης στάθμης δαπέδου καρότσας για τα οχήματα που εξυπηρετεί. Όπως αναφέρθηκε, αυτός το ύψος ποικίλει ανάλογα με το είδος των φορτηγών, οπότε η ράμπα συνήθως εγκαθίσταται σε ύψη 0.90 έως 1.50 m. Για να το περιορίσουμε περισσότερο, θα λέγαμε ότι ένα ύψος 1.10 έως 1.30 m είναι αρκετά ικανοποιητικό για μεγάλο εύρος εφαρμογών. Από την άλλη, όσο μεγαλύτερο είναι το εύρος που έχουμε στα ύψη δαπέδου καρότσας που εξυπηρετούνται, τόσο πιο μεγάλο μήκος ράμπας (η διάσταση η κάθετη στο άνοιγμα) πρέπει να επιλέξουμε, ώστε οι κλίσεις της ράμπας να παραμείνουν σε λογικά όρια. Γενικά οι ράμπες παράγονται σε μήκη από 2.00 m έως και 4.50 m. Η γνώμη μας είναι ότι, για να υπάρχει αρκετή ευελιξία, καλό είναι να προτιμώνται ράμπες με μήκος από 2.50 m και πάνω. Παρόλα αυτά, οι ράμπες μήκους 2.00 m είναι πολύ διαδεδομένες. Ακολουθούν οι ράμπες με μήκος 2.50 m και 3.00 m, ενώ τα μεγαλύτερα μήκη είναι σπανιότερα. Σε κάθε περίπτωση, κατά την διάρκεια σχεδιασμού του κτιρίου, επιλέξτε την ασφαλή οδό και μην παίρνετε σαν δεδομένο το ελάχιστο δυνατό μήκος ράμπας. Αφήστε αρκετό χώρο ελεύθερο στο δάπεδο για να υποδεχτεί ράμπα αξιοπρεπών διαστάσεων και όχι υποχρεωτικά το μικρότερο μοντέλο της αγοράς. Αναφορικά με το πλάτος της ράμπας, τυπικά μεγέθη είναι από 1.50 m έως 2.20 m. Πιο διαδεδομένη διάσταση είναι τα 2.00 m, αν και η μέγιστη ευελιξία παρέχεται από τις ράμπες πλάτους 2.20 m με διαιρούμενο χείλος (διαθέτουν ένα κεντρικό, σταθερό τμήμα χείλους με πλάτος 1.70 έως 1.80 m και πλαϊνά τμήματα χείλους που μπορούν να αναδιπλωθούν ώστε να προσαρμοστούν στο εκάστοτε πλάτος καρότσας). Σημειωτέον ότι, εάν το πλάτος της ράμπας είναι οριακά μικρότερο από το εσωτερικό πλάτος της καρότσας, το φορτηγό θα πρέπει να “κεντράρει” με μεγάλη ακρίβεια και ελάχιστη γωνία τη θέση φορτοεκφόρτωσης, ώστε να συνδεθεί. Για αυτό το λόγο, καλό είναι να επιλέγονται πλάτη που ναι μεν να προσφέρουν άνετη κίνηση των περονοφόρων και παλετοφόρων αλλά να είναι 0.20-0.30 m πιο στενά από το εσωτερικό πλάτος της καρότσας (πχ, για εσωτερικό πλάτος καρότσας 2400 mm το πλάτος ράμπας 2200 mm είναι ιδανικό). Τέλος, συνιστάται ιδιαίτερα η εγκατάσταση της ράμπας με τρόπο ώστε ο χώρος από κάτω της να μένει κενός για να δέχεται τις κατεβασμένες υδραυλικές πλατφόρμες των φορτηγών.
• Εάν ο χώρος έχει την παραπάνω διαμόρφωση, μπορεί άμεσα να τοποθετηθεί φυσούνα συνήθους τύπου και διαστάσεων (πλάτος 3.40-3.50 m και ύψος 3.50-3.70 m) και έτσι να αποφύγουμε το επιπλέον κόστος που σχετίζεται με φυσούνες ειδικών τύπων ή ειδικών διαστάσεων (και το οποίο μπορεί να είναι πολλαπλάσιο των απλών μοντέλων). Έτσι, φροντίζουμε να έχουμε ελεύθερο χώρο στήριξης στο εξωτερικό του τοίχου, ο τοίχος να είναι σε ένα επίπεδο από πάνω μέχρι κάτω (και όχι να έχουμε “μπαλκόνια” που απαιτούν άλλου είδους φυσούνες), να μην έχουμε χαμηλές μαρκίζες (ελάχιστο ύψος μαρκίζας 4.75 m) κλπ

Ειδικά για τον κενό χώρο κάτω από την ράμπα, αυτός πρέπει να έχει πλάτος τουλάχιστον 3.00 m, ύψος τουλάχιστον 0.35 m και βάθος ικανό να στεγάσει την κατεβασμένη υδραυλική πλατφόρμα του εξυπηρετούμενου φορτηγού. Επειδή και οι διαστάσεις υδραυλικής πλατφόρμας διαφέρουν, το βάθος δεν πρέπει να είναι μικρότερο από 2.20 m αλλά η συνιστώμενη τιμή είναι 2.70 m.

Δεν πρέπει να υποτιμούμε τις απαιτήσεις χώρου, στην ευρύτερη ζώνη φορτοεκφόρτωσης, όχι μόνο για να μπορούν τα φορτηγά να συνδεθούν στις θέσεις φορτοεκφόρτωσης, αλλά και να ελιχθούν - ειδικά μάλιστα όταν ο χώρος είναι σε έντονη χρήση και υπάρχουν πολλά φορτηγά σε αυτήν.

Το παρακάτω σχήμα, δείχνει ότι, για την τυπική διάταξη των θέσεων φορτοεκφόρτωσης επί του τοίχου (και όχι υπό κλίση), υπάρχει μία πολύ αξιοσέβαστη ανάγκη σε χώρο. Σε αυτή την περίπτωση, και για ένα συνηθισμένο μήκος φορτηγού 18 m, βλέπουμε ότι απαιτείται πρόσθετη ελεύθερη έκταση αντίστοιχου μήκους για άνετους ελιγμούς. Μιλάμε δηλαδή για μία ελεύθερη απόσταση 36 m και άνω, από τις θέσεις φορτοεκφόρτωσης, ή (αφού η “λωρίδα” που αντιστοιχεί σε μία θέση φορτοεκφόρτωσης έχει πλάτος τουλάχιστον 4 m) για έκταση τουλάχιστον 4 x 36 = 144 m² ανά θέση φορτοεκφόρτωσης.

Βεβαίως, ο χώρος αυτός μειώνεται εάν οι θέσεις φορτοεκφόρτωσης τοποθετηθούν υπό κλίση προς τον τοίχο του κτιρίου, αλλά αυτό σημαίνει είτε πριονωτή (κλιμακωτή) διαμόρφωση του κτιρίου είτε χρήση σταθμών φορτοεκφόρτωσης που θα συνδεθούν στην επιφάνειά του. Σε αυτή την περίπτωση, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κόστος και η πολυπλοκότητα της όλης κατασκευής ανεβαίνει, αλλά και το ότι οι θέσεις φορτοεκφόρτωσης μειώνονται, για δεδομένο πλάτος κτιρίου, όσο ο άξονας της θέσης φορτοεκφόρτωσης έρχεται πιο κοντά στην ευθεία του τοίχου.

Εάν πάντως η διαθέσιμη έκταση το επιτρέπει, αυτή είναι μία ιδιαίτερα παραγωγική διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου, καθώς διαθέτει ξεχωριστή είσοδο και έξοδο, οδηγώντας σωστά την ροή των οχημάτων. Επίσης, πέρα από τον χώρο ελιγμών, προσφέρει ένα χώρο αναμονής που εξυπηρετεί ιδιαίτερα, όταν τυχαίνει τα φορτηγά που βρίσκονται στην εγκατάσταση να υπερβαίνουν τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων φορτοεκφόρτωσης. Συμβαδίζει επίσης με την οδηγία, που αναφέραμε ήδη, οι ελιγμοί με την όπισθεν να γίνονται με ανθωρολογιακή φορά όταν έχουμε να κάνουμε με αριστεροτίμονα οχήματα.

Όταν πάλι, δεν έχουμε την δυνατότητα για ξεχωριστή είσοδο και έξοδο αλλά η ίδια δίοδος πρέπει να εξυπηρετεί και τις δύο κατευθύνσεις, καλό είναι να έχει μία διαμόρφωση με νησίδα, όπως στο δίπλα σχήμα.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να αποφεύγονται διαμορφώσεις όπου το φορτηγό μπορεί να εισέλθει στον χώρο φορτοεκφόρτωσης μόνο με την όπισθεν.

Όσον αφορά τις διόδους, το ελεύθερο πλάτος που αφήνουν οι θύρες όταν ανοίγουν, πρέπει να είναι 4.90-6.10 m για μονή λωρίδα κυκλοφορίας, 8.70-9.30 m εάν για διπλή λωρίδα κυκλοφορίας και 10.70 m εάν έχουμε και παράπλευρη δίοδο για διέλευση πεζών. Στα υπόλοιπα σημεία της η δίοδος πρέπει να έχει πλάτος τουλάχιστον 4.00 m για μονή λωρίδα κυκλοφορίας και τουλάχιστον 7.80 m για διπλή λωρίδα κυκλοφορίας. Τυχόν παράπλευροι πεζόδρομοι πρέπει να διαχωρίζονται με μπαριέρα από την κυκλοφορία των οχημάτων. Σημαντικό επίσης είναι, οι δίοδοι να επιτρέπουν την διέλευση υψηλών φορτηγών.

Τα παραπάνω μεγέθη ισχύουν για τα ευθύγραμμα τμήματα της διόδου. Εάν λάβουμε υπ' όψιν ότι η ακτίνα στροφής ενός φορτηγού μπορεί να υπερβαίνει τα 15 m, είναι προφανές ότι στις στροφές απαιτείται η αύξηση του πλάτος της διόδου.

Η επιφάνεια του περιβάλλοντα χώρου πρέπει να είναι καλυμμένη με τσιμέντο ή άσφαλτο. Το να μείνει ακάλυπτη ή να καλυφθεί με χαλίκι δεν συνίσταται διότι, λόγω και του βάρους των φορτηγών, πολύ σύντομα θα είναι γεμάτη λακκούβες. Προφανώς η επιφάνεια πρέπει, πριν καλυφθεί, να διαμορφωθεί σωστά και να συμπιεστεί (πχ με οδοστρωτήρα) γι να αποφευχθεί μετέπειτα υποχώρησή της. Εάν καλυφθεί με άσφαλτο ή λεπτό σχετικά τσιμέντο, υπάρχουν σημεία που μπορεί μετέπειτα να υποχωρήσουν. Επίσης, πρέπει να σχεδιστεί το δίκτυο απορροής ομβρίων, καθώς μία τόσο μεγάλη επιφάνεια μπορεί να συλλέξει σοβαρές ποσότητες νερού στη διάρκεια μίας βροχής.

Κλασσικό παράδειγμα είναι οι επιφάνειες όπου σταθμεύουν τα επικαθήμενα, καθώς αυτά στηρίζονται συνήθως σε μικρούς μεταλλικούς τροχούς, οι οποίοι ασκούν μεγάλη εδαφική πίεση στο σημείο επαφής. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να κατασκευάσουμε στο συγκεκριμένο σημείο μία ενισχυμένη λωρίδα δαπέδου, από οπλισμένο σκυρόδεμα ικανού πάχους, ώστε να δέχεται αυτή τη φόρτιση.

Καλό επίσης είναι, ειδικά μάλιστα εάν θέλουμε να εγκαταστήσουμε οδηγούς εδάφους, ο χώρος μπροστά από τις θέσεις φορτοεκφόρτωσης να είναι στρωμένος με οπλισμένο σκυρόδεμα ικανού πάχους, για απόσταση 8-10m.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι είδους περονοφόρα (κλαρκ), παλετοφόρα και λοιπός εξοπλισμός διακίνησης θα χρησιμοποιείται. Οι διαστάσεις των εν' λόγω μηχανημάτων (κυρίως το ύψος με φορτίο), οι γωνίες προσέγγισης και διαφυγής σε ράμπες, το συνολικό τους βάρος, η εδαφική πίεση ανά τροχό και η μέγιστη ανεκτή κλίση δαπέδου με πλήρες φορτίο, είναι βασικές παράμετροι για τον σχεδιασμό του χώρου και την επιλογή των υλικών.

Επειδή ένα βαρυφορτωμένο φορτηγό, ακόμα και με ελάχιστη ταχύτητα, μπορεί να ασκήσει τεράστια δύναμη σε μία σύγκρουση, επιβάλλεται η χρήση αποσβεστήρων συγκρούσεων, τόσο στην περιοχή γύρω από την ράμπα γεφύρωσης (όπου είναι, λίγο-πολύ, αναμενόμενο να έχουμε επαφή της καρότσας με τον τοίχο κατά τη διάρκεια μιας οπισθοπορείας) όσο και σε οποιαδήποτε άλλα σημεία είναι πιθανόν να χτυπήσουν τα φορτηγά μας (όπως γωνίες κτιρίου, κολώνες κλπ).

Πρόκειται για μία απλή αλλά πολύ αξιόπιστη λύση για να υποβοηθηθεί η ευθυγράμμιση του φορτηγού όταν κινείται με την όπισθεν. Συνήθως τοποθετούνται με το πλησιέστερο σημείο τους σε απόσταση 4500 mm από την ράμπα γεφύρωσης και απέχουν μεταξύ τους 2600 mm. Επίσης, σημαντικό βοήθημα είναι και οι διαγραμμίσεις σε λευκό ή κίτρινο χρώμα, σε απόσταση 2500 mm μεταξύ τους.

Υπάρχει μία σειρά από προϊόντα που είναι χρήσιμα σε ένα χώρο φορτοεκφόρτωσης - ανάμεσά τους οι λωριδοκουρτίνες κλπ. Επίσης, πιθανόν να απαιτούνται λύσεις για την διαχείριση της κυκλοφορίας, όπως μπάρες ελέγχου κυκλοφορίας, μηχανισμοί για συρόμενες και μηχανισμοί για ανοιγόμενες αυλόπορτες.